Przedmowa

Piąty i ostatni z zaplanowanych artykułów w serii dotyczącej opłacalności projektów IT. Mówiliśmy o kosztach #TCO, o koszcie pozyskiwania środków na inwestycje, czyli #WACC, oraz o sposobach liczenia kosztu kapitału własnego z wykorzystaniem #StopaDyskonta. Omówiliśmy zwrot z inwestycji, czyli #ROI. Dziś ostatnia część, #IRR, czyli Internal Rate of Return.

Artykuł dotyczący #IRR będzie nieco dłuższy niż pozostałe. To dlatego, że będziemy musieli zapoznać się jeszcze ze wskaźnikami takimi jak NPV – oczywiście w skrócie. Na Wasze nieszczęście, będziemy musieli poświęcić kilka minut więcej czasu na przemyślenia, czy nasze ruchy związane z inwestycjami w sprawy takie jak #automatyzacja, #efektywność z wykorzystaniem narzędzi #IT faktycznie nam się opłacają. 🤔

Ja wiem, że w każdym z nas drzemie ta mała cząstka dziecka, która jak tylko dostrzeże zabawkę na półce sklepowej, od razu chce ją mieć. Mała ratka, czy #kredyt #0% i boom! 💥Nowy Mac, składany smartphone, już leży przed nami i cieszy oko. 😍 Jednak, wyciągnijmy ołówki, smart peny, czy co tam mamy pod ręką do notowania i pochylmy się nad tematem. Podejdźmy do sprawy biznesowo.

W jakiej sytuacji rynkowej będzie nam się opłacało wejść w ten czy inny projekt? Ile nas to rzeczywiście będzie kosztowało? Czy utracone korzyści zostaną pokryte przez zwrot inwestycji, którą finalnie poczyniliśmy? Sprawdźmy. 💼🔎

Rozdział 1 – Co to jest NPV i jak go obliczyć? Analiza na przykładzie projektu web scraping

#NPV mówi nam, jaka jest wartość netto bieżąca środków, które w przyszłości będą przepływać przez nasz projekt. W sumie, samo w sobie NPV nie ma wiele do powiedzenia. Ot operacje wypłynęło, wpłynęło. Koniec. Natomiast w powiązaniu z tym, o czym będziemy mówili później, to już nie lada arsenał w naszej finansowej analizie. 👀💰 #NPV to pewnego rodzaju koncepcja ekonomiczna, która mówi, że pieniądz dzisiaj jest warty więcej niż ten sam pieniądz w przyszłości. Dlaczego? Powodów jest kilka:

Budżet, który masz dzisiaj, można zainwestować, aby generować zysk.
Kasa, którą trzymasz w skarpecie dziś, jest warta więcej przez choćby inflację.
Kasa, która trzymana jest na niskooprocentowanej lokacie, jest obciążona niskim ryzykiem, w przeciwieństwie do inwestycji z dużym dyskontem (przypominam: duże dyskonto = duże ryzyko).

Jeśli więc porównujesz wartość pieniądza dzisiaj i za rok, musisz uwzględnić możliwość zarobienia lub straty na tym pieniądzu. Te zjawiska wymusiły na finansistach opracowanie koncepcji „aktualizacji” przyszłych przepływów pieniężnych do wartości dzisiejszej, co jest kluczowym elementem obliczania NPV. 💸⏰

Stephen Hawking, już drugi raz odwołuję się do jego książki („Krótka historia czasu”), bo według mnie jest ona fascynująca, twierdzi, że opracowanie teorii wszechświata spowoduje, że będzie możliwe obliczenie stanu świata w każdym jego momencie. To znaczy, że jeżeli taka teoria powstanie (o ile powstanie), będzie możliwe „przepowiadanie przyszłości”.

Obliczanie NPV to trochę jak podróż w czasie z pieniędzmi. W praktyce mamy pewne prognozy, które pozwalają nam stwierdzić, że faktycznie pieniądze w pewnych określonych warunkach będą zachowywały się tak, a nie inaczej. W praktyce obliczanie NPV polega na przeliczeniu prawdopodobnych przyszłych przepływów pieniężnych na ich dzisiejszą wartość, a następnie dodanie tych wartości. Jak to zrobimy? Skorzystamy z formuły:

Gdzie:

Ct to przepływy pieniężne w okresie t (możemy mieć wiele przepływów pieniężnych, więc dodajemy je wszystkie),
r to stopa dyskonta, która jest zwykle równa kosztowi kapitału,
t to okres, w którym otrzymujemy przepływy pieniężne,
C0 to początkowy wydatek, który jest odejmowany od sumy przepływów pieniężnych.

Jasne? Jeżeli nie, nie martw się. Przejdźmy przez to wszystko krok po kroku na przykładzie projektu web scraping. 🕸️💻📈

Załóżmy, że nasz początkowy wydatek (C0) na projekt wynosi 10.000,00 zł. To znaczy, że nasz cash flow jest ujemny CF0 = -10.000,00 zł. Przewidujemy, że będziemy generować przepływy pieniężne (Ct) w wysokości 3.000,00 zł rocznie przez następne 5 lat. Nasza stopa dyskonta (r) wynosi 10%. Jak obliczyć NPV dla tego projektu?

Przy obliczaniu NPV dla każdego roku (t), dzielimy przewidywane przepływy pieniężne (3.000,00 zł) przez (1 + stopa dyskonta) podniesione do potęgi (t). Oznacza to, że dla pierwszego roku dzielimy 3.000,00 zł przez 1.10 (to jest 1 + 10% podniesione do potęgi 1), dla drugiego roku dzielimy przez 1.21 (to jest 1 + 10% podniesione do potęgi 2) i tak dalej. Dodajemy te wartości razem i odejmujemy początkowy wydatek (10.000,00 zł).

Dodam tylko jeszcze jedno. Poza przepływami pieniężnymi, które są nam znane, są jeszcze takie, które możemy jedynie przewidzieć. To są przepływy, które nazywane są przepływami terminalnymi (residual cash flows). Są to przepływy, które generowane są przez nasz projekt po ostatnim okresie, który jest nam znany.

Na przykład, jeżeli mówimy o projekcie, który przewidziany jest na 5 lat, a nasz projekt będzie działał jeszcze 10 lat, to wszystkie przepływy po 5 roku są dla nas przepływami terminalnymi. One są istotne, bowiem mogą znacząco wpływać na wartość NPV. Co ważne, są one jedynie szacowane i to z dużym stopniem niepewności.

W praktyce nie wiemy, co stanie się za 10 lat, a co dopiero za 20, 30 lat… Pamiętajmy, że nie jesteśmy jak Stephen Hawking i nie mamy teorii wszystkiego, która pozwoli nam przewidzieć przyszłość. 😉📚🌌

Nie poddawajmy się jednak za szybko. Przygotowałem dla Was narzędzia, które pozwolą Wam na oszacowanie przepływów terminalnych, przy założeniu, że nasz projekt będzie trwał na pewno dłużej niż okres, który jest nam znany. Narzędzia te pomogą Wam określić wartość tych przepływów terminalnych i dodadzą je do wartości NPV, dając nam pełniejszy obraz wartości naszego projektu.

Szczegółowo opiszę je w kolejnym rozdziale, więc jeśli jesteś ciekaw, jak to zrobić, zachęcam do kontynuowania lektury! 💡🔮💸

Zakładając, że nasz projekt web scraping będzie trwał dłużej niż 5 lat (czyli okres, który jest nam znany), możemy oszacować wartość przepływów terminalnych, które generuje ten projekt. Jak to zrobić? Proszę, czytaj dalej! 🕸️💻📈

Rozdział 2 – Wstęp do IRR i jego znaczenia w inwestycjach IT

IRR jest jednym z kluczowych wskaźników, które pomagają inwestorom i menedżerom projektów porównać wartość różnych inwestycji. Właśnie zorientowałem się, że pisząc o wszystkich wskaźnikach jako kluczowych, oznacza to, że żaden z nich nie jest kluczowy. No niestety. Tutaj kwestia jest taka, że każdy z nich daje pogląd z innej perspektywy.

Z definicyjnego punktu widzenia, IRR to ta stopa procentowa, przy której wartość przyszłych przepływów pieniężnych wynikających z inwestycji jest równa wartości inwestycji początkowej. Już widać, że poprzednia część artykułu nie była tak zupełnie oderwana od rzeczywistości. Musimy bowiem znać wartość przepływów pieniężnych dla naszego projektu z biegiem czasu. Inaczej mówiąc, to stopa, przy której wartość netto przepływów pieniężnych wynosi zero.

Łamigłówka, co? 💡 Ale spójrz na to tak: IRR to procent, który mówi nam, jak wiele możemy zarobić na inwestycji, jeżeli wszystko pójdzie zgodnie z planem. Ale co może pójść nie tak? Na ile nasz projekt jest wrażliwy na te zmiany? To jest właśnie to, czym będziemy się zajmowali w przyszłym tygodniu. Uchylam w ten sposób rąbka tajemnicy 😊.

Czemu jest to istotne dla inwestycji w IT? IT jest dynamiczną i szybko zmieniającą się branżą, która oferuje obfite możliwości do inwestowania. Możesz inwestować we wszystko, co tylko chcesz. W każdym z tych przypadków, IRR może pomóc Ci ocenić, czy dana inwestycja jest dla Ciebie odpowiednia.

Nawet jeżeli nie jesteś finansistą, zrozumienie IRR jest proste, zatem dlaczego nie odciążyć barków i go nie nauczyć? Szczególnie w IT, gdzie ryzyko z urzędu jest podwyższone. Wiedza o IRR pomaga podjąć decyzje dotyczące wyboru projektów. Odpowiada nam na pytania zaczynające się na: Czy…? Który…? Ile…? Jak…? W przypadku wielu możliwości inwestycyjnych, możesz obliczyć IRR dla każdego z nich i porównać te wartości. Projekty z wyższym IRR są generalnie bardziej atrakcyjne dla inwestorów, ponieważ sugerują one wyższe zarobki.

Jeżeli jesteś #SoloPrzedsiębiorcą i rozważasz dwa rozwiązania jednego problemu: rozwój aplikacji do zbierania danych z różnych serwisów vs tworzenie stanowisk pracy, gdzie ludzie w sposób manualny będą wykonywali zadania, które może wykonać automat. Teraz tak, to jest prosty przykład, ale wcale nie oczywisty wybór.

Wypłata z góry za zrobienie narzędzia do web scrapingu wydaje się prostsza i tańsza w dłuższej perspektywie.
Działa negatywnie na rynek pracy, bo nie zatrudnisz ludzi.
Nie masz pewności, czy za rok – dwa, ta technologia wciąż będzie Ci potrzebna.

No wszystko by się zgadzało, ale tworzenie nierozwojowych stanowisk i tak w dłuższej perspektywie czasu będzie powodowało zwiększoną fluktuację kadry. Co za tym idzie, zwiększone koszty, o których pisałem już wielokrotnie.

Wróćmy jednak do analizy ze ścieżki dygresji. Każdy z tych projektów ma różne przewidywane koszty i zyski. Obliczając IRR dla każdego z nich, zyskujesz solidną podstawę do porównania tych dwóch projektów i wyboru tego, który oferuje lepszy zwrot. Nawet na poziomie solo przedsiębiorcy i projekcie wartości 20 – 30 tysięcy złotych.

Uczestniczę w tej chwili w największym projekcie w mojej karierze. Co prawda nie jest to korporacja, ale ma potencjał. Czy liczę? Pewnie! Dlaczego? Bo tak. Praca zgodnie ze sztuką w każdej dziedzinie życia wydaje się dobra z każdego punktu widzenia. Jeżeli ja dziś wiem, że inwestowanie w 15% lepszy sprzęt IT, który kosztuje 20% więcej niż wersja standardowa/podstawowa, daje mi oszczędności procesowe na poziomie 30 – 40%, to nad czym się tu zastanawiać?

Jeżeli czytasz ten artykuł, to zapewne jesteś w tym samym miejscu co ja 4 lata temu. Czy IRR jest tylko dla wielkich korporacji, które mają oddziały finansowe i armię analityków? W życiu! Nawet jeżeli prowadzisz małe przedsiębiorstwo IT czy jesteś start-up’em, IRR może być dla Ciebie niezwykle pomocne. Jeszcze się nie zdarzyło, żeby ktoś żałował, że policzył, ale wielu takich było, którzy nie liczyli i teraz żałują. 💪

Kilka prostych przykładów z życia moich klientów wziętych.

Przykład 1. Mała firma IT staje przed wyborem:

czy zainwestować w rozwój nowego produktu,
czy skupić się na udoskonaleniu istniejącego.

Z pomocą IRR możesz dokonać obliczeń, które pokażą Ci, która inwestycja ma potencjalnie lepsze zwroty. W ten sposób pomaga Ci to podjąć strategiczne decyzje dla Twojego biznesu.

Przykład 2. StartUP

Inwestor patrzy na IRR, gdy decyduje, w który projekt warto zainwestować. W portfolio ma 4 firmy. Ta, która ma najwyższy wynik IRR, przechodzi dalej. Te, które mają bliskie 0 lub niższe, w ogóle nie wchodzą do lejka decyzyjnego.

Należy pamiętać, że wynik IRR zawsze funkcjonuje w parze z zasadą Ceteris Paribus. Zakłada bowiem, że do interpretacji wyniku nie należy brać pod uwagę niczego innego niż składniki tego wzoru. W związku z tym, podejmując ostateczną decyzję, zadaniem każdego inwestora jest obalenie wyniku IRR czynnikami innymi niż te, które zostały uwzględnione w wyliczeniach. Jeżeli to się nie uda, to wówczas należy założyć, że ryzyko tego projektu jest marginalne.

Z tym zakończymy nasz pierwszy rozdział o IRR. Teraz, kiedy już zrozumiałeś, czym jest IRR i jakie ma znaczenie dla inwestycji w IT, jesteś gotowy do dalszego odkrywania tego tematu. W kolejnym rozdziale nauczymy się, jak obliczyć IRR krok po kroku. Czy jesteś gotowy? 😊

Rozdział 3 — Jak obliczyć IRR — Proste wyjaśnienie

Na pierwszy rzut oka obliczanie IRR może wydawać się skomplikowane. Ale uspokoję Cię, to nie jest czarna magia. Wszystko zaczyna się od zrozumienia przepływów pieniężnych.

Wyobraź sobie, że prowadzisz projekt IT. Na początku musisz zainwestować pewną sumę pieniędzy (tzw. cash outflow) do uruchomienia projektu. Potem, w ciągu kilku lat, projekt zaczyna generować zyski (tzw. cash inflow). Wszystko to tworzy ciąg przepływów pieniężnych.

Rozpiszmy to na prostych liczbach. Kapitał początkowy, czyli to, co zainwestowałeś na start, to 100 000,00 zł. Dajmy na to, że na stworzenie systemu ERP – nowy produkt w Twojej ofercie. Przewidujesz, że w ciągu pierwszego roku zarobisz 35 000,00 zł, w drugim roku 40 000,00 zł, a w trzecim roku 60 000,00 zł. Teraz pytanie brzmi: jaka jest wewnętrzna stopa zwrotu z tego projektu?

W tym momencie wchodzi w grę równanie IRR:

Jak widzisz, obliczenie IRR to prosta matematyka. Jednak błędy są rzeczą ludzką, zatem nie trzeba tego robić ręcznie. Istnieje prosta formuła w Excelu (nazywa się po prostu IRR), która zrobi to za nas. Kalkulatorów online również nie brakuje. Nie musisz robić tego ręcznie. W moim studenckim kalkulatorze, za który parę lat temu zapłaciłem 100 zł, również taka opcja istnieje.

Więc jak zrobić to w Excelu? Oto prosty krok po kroku:

[KROK 1] W arkuszu kalkulacyjnym wprowadź przepływy pieniężne związane z Twoim projektem IT. W naszym przypadku wartość początkowej inwestycji (cash outflow) to -100 000,00 zł, a potem mamy przepływy pieniężne z kolejnych lat: 35 000,00 zł, 40 000,00 zł i 60 000,00 zł. Ułóż te liczby w jednej kolumnie lub wierszu.

[KROK 2] W następnej komórce wpisz równanie =IRR(), a potem zaznacz komórki z przepływami pieniężnymi.

[KROK 3] Wciśnij Enter i voila! Excel wyliczy dla Ciebie IRR.

Rozdział 4 – Jak obliczamy IRR? Analiza na przykładzie projektu web scraping

Co oznaczają obliczenia, o których mówiłem w poprzedniej części tego artykułu? Czy 15% to dobra stopa zwrotu? Czy powinniśmy zainwestować w ten projekt? Czy może lepiej poszukać innej inwestycji? Aby odpowiedzieć na te pytania, musimy zrozumieć, jak interpretować wyniki IRR, co omówimy w następnym rozdziale. Ale na razie powiedzmy tylko, że 15% jest całkiem solidną stopą zwrotu w branży IT, szczególnie na rynku IT. 😀💼🚀

Wracając do naszego przykładowego projektu web scraping, możemy zauważyć, jak kluczowe jest właściwe obliczenie i interpretacja IRR. Musimy zrozumieć, że IRR jest średnią stopą zwrotu z inwestycji. Ale co to oznacza dla naszych przyszłych inwestycji? 💡

Jeżeli nasze oczekiwane IRR jest wyższe od kosztu kapitału (WACC), to projekt jest opłacalny. W naszym przypadku, jeżeli nasz koszt kapitału wynosi 10%, a IRR dla projektu wynosi 15%, to wygląda na to, że jest to dobry projekt do zainwestowania. 💸👍

Z drugiej strony, jeżeli IRR jest niższe od kosztu kapitału, to projekt nie jest opłacalny. Wygląda na to, że nasz projekt web scraping jest na dobrym miejscu, ale co by się stało, gdyby przyszłe przepływy pieniężne były niższe? Co by się stało, gdybyśmy musieli zainwestować więcej pieniędzy na początku projektu?

To jest moment, w którym możemy zacząć bawić się naszymi liczbami i scenariuszami. Możemy zmienić nasze przepływy pieniężne, zobaczyć, jak wpłyną na IRR, a następnie podjąć decyzje inwestycyjne. Mamy tutaj do czynienia z wrażliwością naszego projektu na czynniki zewnętrzne. Warto jest zastanowić się, co by się stało, gdyby technologia niezbędna do realizacji projektu nagle podrożała. Musielibyśmy nagle zapłacić więcej o 50% na początku? Sprawdźmy.

Dla przykładu nasz początkowy wydatek teraz wynosi 150 000,00 zł, a roczne przepływy pieniężne wynosiły 60 000,00 zł? Czy projekt nadal byłby opłacalny?

Wprowadzając te nowe liczby do naszej formuły IRR, otrzymujemy nową stopę zwrotu. Teraz IRR to 10%. To wynik równy kosztowi kapitału i może wymagać dodatkowej analizy, zanim podejmiemy decyzję o inwestycji.

Ale jak wprowadzić te informacje w życie? Czy jest to naprawdę tak proste, jak to przedstawiliśmy? Co mogłoby pójść nie tak? 🧐 Pierwsza rzecz, którą należy zauważyć, to fakt, że IRR jest jedynie prognozą. Przyszłość jest niepewna, a rzeczywiste przepływy pieniężne mogą znacząco różnić się od naszych prognoz. Może się okazać, że nasz projekt web scraping generuje znacznie więcej przychodów, niż pierwotnie zakładaliśmy. A może nasze początkowe koszty były niedoszacowane, a przepływy pieniężne okazały się niższe, niż oczekiwaliśmy. 📉📈

Innym aspektem, który warto przemyśleć, jest sama natura web scraping. Wiele firm, takich jak Magnus, dostarcza te usługi na skalę globalną. To oznacza, że muszą one uwzględnić różne przepisy prawne dotyczące prywatności i ochrony danych, które różnią się w zależności od kraju. Co, jeśli prawo się zmieni, co jeśli nasze narzędzia nie będą już tak efektywne jak dotychczas? Co, jeśli rynek się zmieni, a nasze usługi nie będą już tak atrakcyjne? Wszystko to musi być uwzględnione w naszych prognozach przepływów pieniężnych i obliczeniach IRR. ⚖️🌐

Rozdział 5 — Interpretacja wyników IRR — Co mówi Ci Twoja wewnętrzna stopa zwrotu?

Po pierwsze, pamiętaj, że IRR to stopa dyskontowa, która sprawia, że wartość bieżąca netto (NPV) Twojego projektu wynosi zero. Innymi słowy, IRR to taka stopa procentowa, przy której wartość przyszłych przepływów pieniężnych z projektu równoważy się z wartością inwestycji początkowej. Czyli im wyższa jest IRR, tym lepszy jest projekt z punktu widzenia inwestora.

Ale co to dokładnie oznacza?

Wyobraź sobie, że masz projekt IT z IRR wynoszącym 15%. To oznacza, że w przypadku projektów, które wzajemnie się wykluczają, podejmowanie decyzji na bazie IRR i porównywania ich wyników ma sens. Jeżeli na stole leży pula budżetowa, która pozwoli na realizację tylko jednego z trzech projektów, to wybrać należy ten, którego IRR jest najwyższe. Tak proste to jest! 😊

Teraz przejdźmy do bardziej konkretnego przykładu. Wyobraź sobie, że masz dwa projekty IT: Projekt X z IRR wynoszącym 18% i Projekt Y z IRR wynoszącym 12%. Który projekt powinieneś wybrać? Na pierwszy rzut oka, Projekt X wydaje się lepszy, ponieważ oferuje wyższy IRR. Ale czy to jest cała historia? Hmm… 🤔

Do pełni szczęścia brakuje mi jeszcze tylko tego, żeby przekazać, że IRR to uśredniona wartość. Nikt przecież nie da gwarancji, że przepływy pieniężne będą oscylować na granicy, którą podajemy w wyliczeniach. Im bardziej precyzyjnie podamy te kwoty, tym lepiej dla wyniku. Natomiast każde przybliżenie powoduje, że odchylenie w ciągu roku może być większe proporcjonalnie do odchylenia danych wejściowych.